O étimo de "Pontevedra"

Na anterior entrada deixamos no ar a cuestión de cal sería verdadeiramente o étimo do vocábulo Pontevedra. Alí ficou claramente asentado que non é *Pontus Veteris nin Pons Vetus, por moi distintas razóns nun caso verbo do outro.

Tentemos de avanzar uns pasos escontra o achádego do verdadeiro étimo. Por mor de facer máis doadas a lectura e comprensión deste artigo, tentarei de o alixeirar no contido ; así que evitarei o recurso ao aparato de citas de libros de investigación ou divulgación e das de documentos antigos. Abonde agora cunha sinxela divulgación das conclusións ás que cheguei no meu estudo do tema, provisional así e todo. Sempre se poderá calquera día facer un tratamento máis rigoroso.

Dicíase no artigo precedente que unha hipótese de fácil formulación para un pequeno latinista e romanista sería a de propoñer como étimo a forma Ponte Vetere ou Pontevetere; explicaríanse facilmente como procedentes do acusativo latino Pontem Veterem, de maneira semellante a como o étimo de Vigo é Vicu, procedente do acusativo Vicum, ou como o de Lugo é Lucu, proveniente de Lucum. Tería que explicar logo o cambio do -e final en -a. Agora ben, sabendo que o substantivo ponte se comporta como feminino en galego ou, segundo parece, xa no latín vulgar do occidente ibérico, aquel cambio viría sendo consecuencia destoutro, que é o máis xeral. Secomasí, non debe ser Pontevetere o étimo que procuramos.

No latín vulgar o adxectivo vetus-veteris caeu en desuso. Quizais por analoxía con novus-novi, nova-novae..., tendeu a ser substituído por outros vocábulos formados sobre o mesmo lexema despois de o vestir cunhas desinencias iguais ás do antónimo. Arbitráronse para iso dúas solucións homoxeneizadoras: unha, a de veterus-veteri, vetera-veterae...; outra, a de vetulus-vetuli, vetula-vetulae... A segunda foi a que se impuxo finalmente. Este vocábulo era no latín clásico un derivado diminutivo de VETUS; no latín vulgar, ao desprazar VETUS, vetulus perdeu o trazo semántico de diminución e así deu lugar ás voces románicas gal. vello, esp. viejo, fr. vieil/vieux, etc.

No latín vulgar do occidente ibérico, de onde nacen o galego e o portugués, coexistiron durante bastante tempo veteru, vetera e vetulu, vetula. Do segundo, como foi dito, provén o adxectivo vello, -a. Do primeiro proceden o adxectivo vedro, -a e o substantivo vedro, tanto en galego coma en portugués; aínda que en verdade se converteron hai tempo en arcaísmos léxicos dos que fican resíos case que só na onomástica, principalmente na toponimia. Precisamente a abundancia de topónimos compostos con vedro, -a como segundo elemento (Pontevedra, Portovedro, Vilavedra, Fontevedra, Torrevedra, Burgovedro, Murovedro, Saavedra, etc.) testemuña a produtividade e emprego normal deste vocábulo na Alta Idade Media. Aínda que, no noso caso, non se documentou ata agora a forma latino vulgar *Ponte vetera, porén documéntanse as formas veteru e vetera como modificadores de substantivos referentes a elementos humanizados do territorio en documentos tabeliónicos escritos en latín nos tres primeiros séculos do segundo milenio.

Aló contra as vésperas do século XII, un pequeno burgo xurdía arredor da igrexa de Santa María, no outeiro máis próximo á "vella ponte" por onde a Vía XIX do Itinerario de Antonino cruzara o Lérez; "super flumen Lerice in vetula ponte", reza un documento referente á paz de 1165 entre o rei de Galiza e o de Portugal, sinalando o lugar da sinatura do tratado. Cómpre supor que foi daquela cando a nova poboación recibiu o nome de "burgo de Pontevedra" literalmente -é dicir, xa en romance, como a xente falaba- e a igrexa, o de "Santa María de Pontevedra". É doado entender o feito de non se acharen en documentos da época nin a forma romance nin o seu étimo latino-vulgar *Pontevetera. Tentarei de o explicar brevemente.

Naquela altura as escrituras redactábanse en latín; só para a segunda metade do século XIII os notarios e escribáns comezarán a empregar cada vez máis o romance galego nos seus protocolos. O latín escrito na Idade Media, aínda que difería moito da pureza do latín clásico, non reflectía apenas a realidade da lingua falada, for o latín vulgar primeiro, for o romance máis tarde. Tentaba, pola contra, de se cinguir ás regras da gramática que se aprendía nos estudos dos mosteiros e catedrais e poida que nalgunha corte nobiliaria. Polo que, segundo a capacidade do escribán para discernir entre bo latín e lingua vulgar, tentaba de escribir, tamén a onomástica, na variante que el coidaba superior ou culta. Endalí, en case todos os documentos latinos dos séculos XII e XIII, o nome da nosa vila aparece case inmobilizado nas formas Ponteveteri e Ponte Veteri. A fasquía delas é case sempre a gramaticalmente esperada: no referente á forma léxica e morfolóxica, en canto recupera vetus-veteris rexeitando veterus, vetera; no referente á sintaxe, porque o topónimo é o termo rexido pola preposición de, que segundo a gramática pedía ablativo. Sen decatárense os escribáns de que estaban calcando no seu latín unha construción romance herdada do latín vulgar: aquela pola que dunha construción por aposición, do tipo urbs Roma, se pasou á consistente na modificación do nome por outro en xenitivo, do tipo urbs Romae, para acabar tamén substituíndo o xenitivo por un complemento preposicional con de. Así lemos: "omnes habitatores de Ponteveteri" e "de navigio de Ponte Veteri" (1169), "de burgo de Ponteueteri" (decembro de 1180), "ecclesiam Sancte Marie de Ponte Ueteri" e "ecclesiam de Ponte Ueteri" (marzo de 1180), "burgum quod dicitur de Ponteueteri"(1188), "ecclesie Sancti Iacobi de burgo parvo que stat prope ponte que vocatur de Ponte Veteri" (1290), e así noutros moitos documentos latinos da época. Raramente o noso topónimo aparece flexionado nalgún dos outros casos; porén áchase unha vez en xenitivo -"decimam partem omnium redditum ville Pontis Veteris pertinentium" (1175)- nunha pretensión de apurar máis a corrección, aínda que o dativo ville esixiría en bo latín non un modificador en xenitivo, senón unha aposición en dativo, é dicir, Ponti Veteri.

Nos documentos escritos en galego aparece soamente a forma romance Pontevedra. Será desde entón a forma indiscutida e xa nunca traducida; nin ao latín, no caso de ocasionais textos escritos nesta lingua, nin ao castelán, que irá entrando nas literaturas tabeliónica e administrativa a partir do século XIV e se imporá no XVI, excluíndo totalmente o galego. Secomasí, aínda a finais do XV, os escribáns tiñan certo receo en acoller nos seus textos latinos a forma romance. Por iso, cando en 1484 o notario Xacobe de Figueira estende o documento polo que o arcebispo Alfonso II de Fonseca outorga a cuarta parte sen cura de San Bartolomeu de Pontevedra ao seu fillo Alfonso de Fonseca, futuro III arcebispo do seu nome, xustifica o emprego da forma romance coa tópica fórmula escusatoria vulgarmente chamado: "quarte partis tocius parrochialis ecclesie sancti Bertolomei uulgo nuncupati de Ponteuedra".

En conclusión, nin o burgo nin a igrexa tiveron nunca, na lingua falada, outro nome ca o de Pontevedra. Cuestión aparte é a referente ao nome da vella ponte. Nalgún momento do primeiro milenio debeu recibir o nome latino-vulgar illa ponte vetera, quizais en relación cunha nova ponte habilitada sobre o Lérez a non grande distancia. Ese nome, tras o tránsito ao romance, remataría na forma a ponte vedra, que máis tarde se convertería no nome propio do lugar habitado máis próximo contra o sur, aquel sobre o que se desenvolvería o burgo medieval. O nome latinizante Ponteveteri e as súas variantes son simples retraducións, ben pouco afortunadas por certo. Case tan ridículas como aquela pola que no documento de 1290 o lugar do Burgo Pequeno, hoxe O Burgo, se retraduce como Burgo Parvo. Algo parvo debía ser o que tivo a ocorrencia.

O erro de Pontus Veteris

Aquel a quen se lle ocorreu que Pontus Veteris puidese ser o étimo latino do topónimo galego Pontevedra, non tiña de latinista tan sequera o leve verniz de quen estudase esa materia durante dous cursos do bacharelato de mediados do século XX. O egrexio latinista, cando deu a luz a súa brillante idea, nin sequera lembraba –se algunha vez o soubo- que o vocábulo latino PONTUS, un helenismo tomado do grego πóντος, é un sinónimo poético de MARE "mar". Isto quere dicir que PONTUS nada ten que ver, como semella supoñer, coa historia do substantivo galego ponte, castelán puente, francés pont, etc. Tamén non debe -ou debía- el saber que PONTUS, cando usado como nome propio, é a graza dunha rexión da Asia Menor situada na ribeira meridional do mar interior coñecido tamén como PONTUS simplemente, outras veces como PONTUS EUXINUS, o que nós chamamos hoxe en día Mar Negro.

Outro dato importante ignoraba, porque nunca o soubera ou xa o esquecera: que o vocábulo galego ponte e os seus conxéneres nas linguas románicas derivan do substantivo latino PONS, que por suposto nada ten que ver con PONTUS. Tamén esquecera ou nunca soubo que PONS e PONTUS son os nominativos dos seus correspondentes lexemas, que revestían tamén outras formas ou casos, dos que o máis importante na historia da lingua resultou ser o acusativo, de fasquía tan distinta entre un vocábulo e o outro: o de PONS era PONTEM e o de PONTUS, PONTUM. Ignoraba asemade ou esquecera que os nomes e adxectivos patrimoniais das linguas románicas proveñen en xeral das formas de acusativo e que no paso do latín ao romance o latín PONTEM perdeu o –M final moi cedo, xa no latín vulgar, e así pasou tal cal ao galego ponte, mentres que o latín PONTUM tería de dar ponto, que non existe como voz patrimonial en galego, nin en castelán, aínda que se recuperou como neoloxismo co significado “mar”, precisamente.

Outras ignorancias evidencia, a maiores, o invento de Pontus Veteris como suposto étimo da voz Pontevedra. Esta vez atinxen á palabra Veteris. El sabía, ata aí debía chegar, que en latín hai unha clase de adxectivos cuxa forma do nominativo masculino e feminino remata en –IS, por exemplo, LEVIS, GRAVIS, HABILIS… Por analoxía debeu supoñer que VETERIS era unha forma de nominativo; polo que non tivo receo nin dificultade en achegala ao substantivo PONTUS, coidando cumprir así a lei da concordancia en xénero, número e caso entre un substantivo e o adxectivo que o modifica. Ignoraba ou xa non lembraba que VETERIS é a forma do xenitivo singular correspondente ao adxectivo cuxa forma de nominativo é VETUS, tendo para o acusativo singular masculino e feminino a forma VETEREM.

Semella evidente que o bo do home discorreu o seu invento a partir da asunción de que na súa orixe o étimo de Pontevedra era totalmente transparente no seu significado, sendo este o de “ponte vella”. Desde aquí achou a secuencia do substantivo e adxectivo que segundo o seu saber e entender realizaban tal significado. Se soubese un pouqueniño máis, só un pouqueniño, ocorreríaselle a secuencia PONS VETUS. Se despois aínda soubese un pouquechiño máis, decataríase de que é totalmente imposíbel chegar desde PONS VETUS a Pontevedra, xa que é enorme a diferencia formal desde o punto de vista fonético. Se por riba soubese un pouquiño máis, entón pensaría na forma de acusativo desa frase nominal, é dicir, en PONTEM VETEREM. Cun pouco máis que soubese, chegaría a imaxinar unha forma PONTE VETERE e desde aquí abocaría a supoñer unha forma romance ou quizais xa galega *Pontevedre. Desta forma suposta ata a forma actual, e xa medieval, Pontevedra, o cambio é mínimo e ben doado de explicar; sabendo que a voz ponte pasou a operar en galego como feminina, se para os falantes a significación do topónimo era transparente, a substitución de –e por –a non ten dificultade.

Ata aquí o noso discorrer sobre o erro e insensatez de pensar en Pontus Veteris como se puidese ter algo que ver coa etimoloxía do topónimo Pontevedra. A secuencia non é gramatical en latín, para empezar. Se o for, significaría algo así como “mar de Vedre(s)”, poñamos por caso. Por evolución, de tal secuencia tería de saír unha forma *Pontosvedres. A nosa tese aínda non é a que se pode supoñer polo exposto no parágrafo precedente. Pode sospeitarse que tras a forma medieval Pontevedra haxa uns precedentes menos claros do que se supón ao postular o latín vulgar *Pontevetere ou *Ponte Vetere como o seu étimo. Se cadra, voltaremos aquí algún día a considerar o tema.

Pontus Veteris, dicides?

Pontus Veteris está a ser popularmente considerado como o étimo latino do topónimo Pontevedra. En realidade, trátase dunha creación insensata ocorrida hai menos de tres décadas e debida a un pésimo latinista e peor romanista. Porén tivo un éxito inmenso. Comezou por lle dar nome a unha pasarela de moda que se celebra cada ano na vila de Pontevedra. A partir de aí outras iniciativas aproveitaron o suposto étimo para se bautizaren: hai un hotel Pontus Veteris, hai unha empresa inmobiliaria denominada Veteris, unha asociación ciclomotorista chámase Pontus Veteris, e mesmo houbo quen escolleu tal secuencia fonética para nomear un blogue de seu... Máis aínda, o mundo da creación cultural de elite déixase levar e acolle tal cadea de letras para titular as súas producións. Velaquí unha mostra:

Teucro e mais Teucro

Encolado de Wikipedia:

"Teucro (en grego Τεύκρος) foi un heroe grego fillo de Telamón e da sua segunda esposa Hesíone (filla de Laomedonte). Era á súa vez sobriño do rei Príamo de Troia, e por tanto curmán de Héctor e Paris, contra os que loitou na guerra de Troia. Tivo fama de ser un hábil arqueiro durante esa guerra, sempre ó lado do seu medio irmán Áiax.

"De regreso ó fogar, Telamón reprocháballe non ter vingado a morte de Aiax. Se ben Teucro alegaba que seu irmán se suicidara e non había en quen vingarse, o pai inistiu tanto que Teucro tivo que se embarcar á mar en busca dunha nova patria. Segundo a lenda, arribou ás costas galegas, fundando unha colonia á que chamou Helenes (a actual Pontevedra)."
(Traído desde "http://gl.wikipedia.org/wiki/Teucro")

Encolado de celtiberia.net v3.0, comentario de Coronel:

"Teucro et al., como no tenían mucho que hacer, se dedicaron a fundar ciudades por el mundo adelante, y todas son "de las villas, maravillas". Aquí se hincharon a marisco, fundaron equipos de balonmano (como bien dice maviac) y, como se aburrían, se fueron a visitar a unos orcos amigos suyos y a jugar al tute con el mago Merlin..... y la historia sigue, y sigue, y sigue..."

Comentario e contributos sobre testemuños de antigos historiadores, feitos por Dingo en celtiberia.net:

He estado revisando las citas. Existe una aparente contradicción.

Si leemos a Justino:
“Los Galaicos reivindican para sí un origen griego, ya que, acabada la querra troyana, Teucro, odiado por su padre telamón por la muerte de su hermano Áyax, al no ser recibido en el reino, se retiró a Chipre y allí fundó la ciudad de Salamina por el nombre de su antigua patria. Más tarde, recibida la noticia de la muerte de su padre, regresó a la patria, pero al prohibirle el acceso Eurísaco, hijo de Áyax, se dirigió a las costas de España y ocupó los lugares donde ahora está Cartagena. Después pasó a Galicia, y estableciendose allí dio nombre a un pueblo. Y se dice que los Anfílocos son parte de Galicia.”(Iustino, Epítome, 44.3.1-9.)Vemos que ese origen griego se lo atribuye a la llegada de Teucro.

San Isidoro hace lo mismo:
“[los gallegos] se arrogan origen griego y por ello tienen callo en inteligencia natural, puesto que, después del fin de la guerra troyana, Teucro, odiado por su padre Telamón por la muerte de su hermano Áyax, al no ser recibido en el reino, se retiró a Chipre y alli fundó la ciudad de Salamina con el nombre de su antigua patria, de allí marchó a Galicia y, al establecerse allí, dio nombre a un pueblo del lugar.”(Isidoro, San, Etimologías. c.63 0 d.C IX.2.110-111)

Lo que no sé es si existe una confusión, como apunta QartHadasth en la pregunta, entre el Teucro hijo de Telamón (rey de Salamina), que participa en la expedición contra Troya, y otro Teucro, éste sí troyano. O bien si es que a los troyanos se los consideraba también, en cierto modo, griegos.

Otras citas:"...Galizia: y alli hizo (Teucro) su morada, y asiento con quantos le seguian, poblando parte desta region desierta, que nunca auia sido morada por ser tierra desabrida y trabajosa para viuir, particularmente fundo la ciudad, que llamaron Elenes en su lenguaje, que significa lo mesmo que poblacion de Griegos, no muy lexos del sitio, donde hallamos agora la villa de Ponteuedra sobre cierta ria destas marinas: en la qual reposo Teucro todo lo mas de su vida. Vino tambien con el otro capitan compañero y gran amigo suyo Anfiloco, que con otra buena cantidad de los mesmos Griegos fundaron a su parte dentro de la mesma tierra sobre las riberas del rio Miño, la villa que por memoria de este capitan Anfiloco dixeron Anfilocopolis, y despues fue llamada Anfiloquia, hasta que muchos años adelante los Romanos de Italia, quando ganaron aquellas tierras la nombraron Aguas Caldas, por causa de las fuentes calientes, que tiene muy abundantes y prouechosas. Agora la llaman Orense, puesta catorze leguas de Ponteuedra, lugar bien principal en todas aquellas comarcas..." (Ocampo, 1543: 49).

Vemos como sigue metiéndose a Teucro en el saco de los griegos, y fundador de "Elenes".No obstante hay que señalar que además de Teucro llegan otros personajes míticos sin duda griegos, como Diomedes:

"Y a los que ahora la descendencia Oenea y a Aetola Tyde les llama Gravios, una vez transformado el nombre de Graios" (...) "La Aetola Tyde, fundada por el errante Diomedes" (S.Italico, Púnicas, III,366-367; XVI,368) (Romero Pose, 1987: 71)

Pero vamos, incluso en las citas más tempranas parece atribuirse a Teucro la fundación de la población llamada "Helenes", señalando indirectamente su condición de griego:
"Dice también [Asklepiades de Mirlea, maestro de letras en Turdetania] que entre los Callaicos habitaban algunos de los compañeros de Teucro, y que por allí había ciudades, una llamada Helenes, otra Amphilochoi, porque no sólo Amphilochos murió allí sino que sus compañeros llegaron hasta el interior del pais" (Strabo (com. s. I), Geografia, III,IV,3) (Romero y Pose, 1987: 39)"

Después de los Cilenos viene el convento Bracaro con los Helenos, Grovios y la fortaleza Tyde, todos descendientes de los griegos.”(Plinio,Nat.Hist.,IV,112) (Romero y Pose, 1987: 71)

"En tiempos del rey Gárgoris vinieron en España grandes compañas de las gentes de Troya, siendo la ciudad destruida por los Griegos, de donde vino Theucro que rodeando la costa de España vino en Galicia, donde fundó muchos pueblos (...) Después vino Diomenes Griego; y pobló ciertas poblaciones de los que vinieron con él, llamados Grayos: que quiere decir Griegos. Estos fundaron la ciudad de Tide que llamamos ahora Tuy, a la ribera del río Miño. Vino también Amphiloco, otro capitán Griego y pobló muchos pueblos; especial la ciudad Anfiloquia que después llamaron los romanos Aguas Caldas y ahora decimos Orense" (Medina, 1548: fol.8)

Aquí ya parece que se discrimina entre un Teucro troyano y el griego Diomenes.

( Traído de http://www.celtiberia.net/verrespuesta.asp?idp=5042)

E encolado de http://e150d.blogspot.com/2005/08/galicia-cuna-de-la-biblia.html:

Définition du "fou littéraire" selon André Blavier: c'est un monsieur qui écrit, il a le virus de l'écriture à un tel point que la plupart du temps il se ruine (...). Il publie des textes littéraires ou théoriques, sur l'astronomie, l'apesanteur, la marche des marées, les mouvements de la lune, la solution des problèmes sociaux, etc. Mais il est toujours en dehors de tout courant, même extrêmement minoritaire ou marginal, il est en dehors de la doxa et des sous-sous-doxas, il est absolument seul et ne trouve aucun écho. Aucun critique ne parle de lui, aucun contradicteur valable ne se manifeste - même si un fou trouve toujours un plus fou qui l'affole, mais ce n'est même pas le cas. Ce type n'a absolument aucune influence, sur aucun plan, social, littéraire, socio-économique, esthétique... Il n'a aucune importance, mais lui est convaincu de la grande importance qu'il a. C'est un auteur qui veut absolument se voir imprimé, et qui n'est pas lu. Là se trouve évidemment le paradoxe de la situation du chasseur de «fous littéraires», c'est qu'à partir du moment où il le lit et où il en parle, est-ce que le fou littéraire en reste un? La question est toujours pendante. Et Queneau se l'est posée... (la suite sur http://site.voila.fr/cendres/Blavier.html)
Piado por Anónimo, ás 9:57 AM

Pois cousas mais raras se viram :LOL:Parmi les "fous littéraires" galiciens il faudrait absoluement étudier les "cronistas oficiais".
Piado por Subcomediante H, ás 5:03 PM

Concordo absolutamente co Subcomediante. Os peores ó meu modo de ver son eses entrañables "sabios do lugar" que con pouca idea de moitas cousas comezan a esbardallar. E xa se ve na cantidade de fundadores que hai por aquí soltos: o príncipe Tideo (fillo de Ares, nin máis nin menos) veu papar unha mariscada e de paso fundou Tui; debeuno contar na casa, que o seu fillo Diomedes de Etolia pasou por Baiona e dixo "ostiás!, qué bo sitio para as regatas!" e fundou a vila, como fixo tamén Teucro con Pontevedra (non sei se segue a placa do "Fundote Teucro Valiente de aqueste río en la orilla para que en España fueses devillas maravilla"), un pouco antes de que Filgueira Valverde andase arrincando cruceiros das parroquias de Pontevedra para poñelos na cidade, porque facían bonito. Calquera día veñen os netos de Breogán a reclamar a débeda histórica, e non creo que se conformen cunha parceliña no Medulio para edificar.
Piado por Le Petit Poyon, ás 11:21 AM

Posdata: e ogallá fosen todos os "cronistas oficiais" tan evidentes coma os anteriores, porque o peor é cómo nos contan a Historia Obxectiva, a Historia Real, Científica, Democrática. Ten xa case 10 anos, pero está moi ben (por ir máis alá de Chomsky/Ramonet) o libro de Joan E. Garcés "Soberanos e intervenidos. Estrategias globales, americanos y españoles" (ed. Siglo XXI)
Piado por Le Petit Poyon, ás 11:28 AM

Fundotes

Non ten xeito rirmos de nós mesmos.
Porén vai sendo hora de sermos críticos.
Aos que nos queren levar ao horto,
calquera cousa lles serve, mesmo os mitos máis tolos
e as supostas grandes e vellas tradicións.
Xa fai falta ser crédulos para crer
o da fundación por Teucro e o do primeiro nome
homónimo do da bela Hellenes,
a reclamada a Paris na guerra de Troia.

Que inspirado poeta e gran patriota
aquel a quen, en fremosa mañá, se lle ocorreu escribir:

"Fundote Teucro Valiente
de aqueste río en la orilla
para que en España fueses
de villas la maravilla.

"De Zebedeo la espada
corona tu gentileza
un castillo, puente y mar
son timbre de tu nobleza."

E máis inspirada e culta foi aínda a recepción,
maiormente cando tivo a idea de inmortalizar
tan gloriosos e sublimes versos
gravándoos en pedra do país.

FUNDOTES, s. m.

Llamáronse así humorísticamente los habitantes de Pontevedra,

por alusión al primer verso de una famosa cuarteta que se leía

en la fachada de la vieja Casa Consistorial y que empezaba:

"Fundote Teucro valiente... "

Eladio Rodríguez González (1958-1961): Diccionario
enciclopédico gallego-castellano, Galaxia, Vigo, II, p. 385

Pontevedra é boa vila

Pontevedra é boa vila,

dá de beber a quen pasa:

a fonte na Ferraría,

San Bartolomeu na praza.

Resido en Pontevedra desde 1977,

só desde hai poucos anos me semella boa vila;

anos atrás, non hai tantos,

era máis ben ou semellaba vila podre:

"Que vexa a vila podre,

coveira da canalla,

a aldea que traballa,

disposta pra loitar"

-escribiu hai case cen anos

Ramón Cabanillas.

Desde hai uns anos mudou a súa aparencia.

Que vai ser deste cambio de imaxe e de ser?

Andaremos para atrás coma cangarexos?

Todo é posíbel. Hai forzas escuras traballando

para conseguilo. Seremos quen de evitalo!